|
|
ΤΟ ΜΑΥΡΙΛΟ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ
"Στην δυτική άκρη της Φθιώτιδας, εκεί όπου κυριαρχεί ο υψικόρυφος Τυμφρηστός και κάτω από την κορυφή που έχει το όνομα : Μαυριλιώτικο Βελούχι ή Κουμπί ή Φιλόσοφος, είναι χτισμένο το πανέμορφο Μαυρίλο, μικρό χωριουδάκι σήμερα, προικισμένο όμως από την φύση και τιμημένο από την ιστορία. Γιατί το Μαυρίλο στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας, κεφαλοχώρι τότε, βρέθηκε στο επίκεντρο της προετοιμασίας του απελευθερωτικού αγώνα και κατόπιν της επαναστατικής έκρηξης. Σε τούτο το απόμερο χωρίο του Τυμφρηστού, μοναδικό σ' όλη του Ρούμελη, την Θεσσαλία κι ως την Ήπειρο, δουλευόταν η μπαρούτη, η πρώτη ύλη των ντουφεκιών της κλεφτουριάς. Στις ποταμιές του Μαυρίλου γύριζαν οι μπαρουτόμυλοι, αυτά τα αυτοσχέδια εργαστήρια της φωτιάς του αγώνα γιά την αποτίναξη της μαύρης τούρκικης σκλαβιάς.
.....
..........
Η έκπαγλη, ορεινή φύση, από την άλλη μεριά κι ο περικαλλέστατος και ιστορικός ναός του Αη-Δημήτρη ανεβάζουν το Μαυρίλο πολύ ψηλά στης δόξας, στης τέχνης και της ομορφιάς τα ψηλώματα. Έτσι που το Μαυρίλο είναι μιά ξεχωριστή γωνιά της Ρούμελης.
Απέχει 65 περίπου χιλιόμετρα από την Λαμία και 25 περίπου πρίν από το Καρπενήσι. Τα γραφικά , σχεδόν όλα ανανεωμένα ή καινούργια σπίτια του χωριού, σκεπασμένα με κεραμίδι προβάλλουν ζωηρά σε μιά ομαλή κατηφοριά, ανάμεσα σε καταπράσινα περιβόλια, όπου θάλλουν πελώριες καρυδιές, καστανιές, μηλιές, κερασιές, βυσινιές και απλώνονται καλλιέργειες με φασολιές, κολοκυθιές κι άλλα κηπευτικά.
Στον πάτο του χωριού απλώνεται η ευρύθχωρη πλατεία με την παλαιά εκκλησία του Αη-Δημήτρη, στην άκρη, με τα δύο θεόρατα υπεραιωνόβια πλατάνια και την όμορφη βρύση από άσπρη πελεκητή πέτρα, με τις τρεις "κούπες" που χύνουν αέναα τα πλούσια κατακάθαρα κρουσταλιένια νερά από την πηγή της Γκούρας της πιο απόμακρης πηγής του Σπερχειού. Επιστέγασμα, κορώνα του χωριού το παλιό εκκλησάκι του Αη-Θανάση."
.................................
.
"Το
Μαυρίλο
είναι ένα
μεταβυζαντινό
χωριό,
δημιούργημα
των ιστορικών
συνθηκών της
τουρκοκρατίας.
Τότε που πολλοί
άνθρωποι των
κάμπων άφιναν
το βιός τους -
σπίτι, χωράφια
κλπ κι
έπαιρναν τα
βουνά, που δεν
μπορούσε να
ελέγξει εύκολα
ο κατακτητής. Αναζητούσαν
εκεί κάποιες
στοιχειώδεις
ελευθερίες,
έστω κια
αν τα ορεινά
μέρη ήταν
άγονα και
φτωχά."
"Η προϊστορία
ομιλεί γιά
τους Μιρμιδόνες
που οδηγήθηκαν
στην Φθία από
τον Πηλέα, τον
Βασιλιά της
Αίγινας. Από
τον Πηλέα και
την Θέτιδα
γεννιέται ο
Αχιλλέας. Οι
νεότεροι
συγγραφείς
όπως ο
Δημήτριος Αινιάν
και ο Ι. Βορτσέλας,
πιστεύουν ότι
η έδρα του
κράτους του
Πηλέα βρισκόταν
στις πηγές του
Σπερχειού,
κάτω από τον
Τυμφρηστό,
συγκεκριμένα
στον τόπο του Μαυρίλου,
σύμφωνα και με
όσα μαρτυρεί ο
Όμηρος".
"Το Μαυρίλο γνώρισε μεγάλη ακμή από τα μέσα περίπου του 17ου αιώνα (1650). Ήταν η προεπαναστατική περίοδος όταν η εθνική συνείδηση των υπόδουλων στους Τούρκους Ρωμιών άρχισε να δυναμώνει και να παίρνει συγκεκριμένη μορφή. Εποχή του Ελληνικού Διαφωτισμού."
Το Μαυρίλο "Εργαστήρι της φωτιάς"
"Εκείνο όμως που ανέδειξε το Μαυρίλο σε μοναδικό χωριό σε όλη την Ρούμελη και την Θεσσαλία αλλά κι ως την Ήπειρο ήταν οι Μπαρουτόμυλοι, που λειτουργούσαν 200 περίπου χρόνια, αυτά που σκεπάζουν την εποχή που άρχισε να ξυπνάει ο πόθος των Ελλήνων γιά λευτεριά κι ανεξαρτησία, όλα τα χρόνια της Επανάστασης και ως τις αρχές του 20ου αιώνα. Το Μαυρίλο ήταν όλον αυτόν τον καιρό, ένα εργαστήρι πολεμικού υλικού, στρατιωτικής πρώτης ύλης, ήταν ένα εργαστήρι του πολέμου, εργαστήρι της φωτιάς των τουφεκιών των κλεφαταρματολών."
"Προξενεί ιδιαίτερη εντύπωση στον ερευνητή των μπαρουτόμυλων του Μαυρίλου η σιωπή της επίσησημης ιστορίας. Σε κανένα βιβλίο χρονικογράφου, ιστορικού, ερευνητή, περιηγητή, από αυτούς που κατέγραφαν στοιχεία από κάθε είδος οικονομίας και τεχνολογίας των 17ου, 18ου και 19ου αιώνων δεν αναφέρεται ούτε μία λέξη γι' αυτήν, την στρατηγικής σημασίας βιοτεχνία".
Μοναδικής αξίας οι επιστολές του Θανάση Διάκου
"Σε δημοσιευμένη επιστολή του Θανάση Διάκου γράφει ο μετέπειτα καθαγιαστής της μάχης στο γεφύρι της Αλαμάνας:
"Ο προσκυνητής προς του άρχοντες της Λεβαδειάς. Απέκρουσα Ομέρ Βρυώνην εις Πατρατζίκι (Υπάτη), ήδη μεταβαίνω εις Λαμίαν. Αποστείλατε δυναμένους κρατήσουν όπλα και βόλια άφθονα. Μαύρην ύλην επρομηθεύθην εκ Μαυρίλου".
Σε άλλη επιστολή που σώζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη και απευθύνεται επίσης προς του άρχοντες της Λεβαδειάς, γραμμένη λίγες μέρες πρίν από την ιστορική μάχη της Αλαμάνας γράφει:
|
|
"Την ευγένειάν σας προσκηνό. Σας ηδοποιώ ότι μας υποσχέθηκαν εις του μαβρίλου να μας προφτάσουν 80 οκά παρούτη και σήμερις εστήλαμεν τα άσπρα δια να μας την φέρουν. διατούτο αποαυτού τινιδιαόρα όπου λάβεται το γράμμα μου να φορτόσεται διοφορτόματα βόληα και με σίγουρον άνθροπον να μας τα στήλεται εις Πατρατζήκη και από αφτού μην αμελήται δια τζεμπχανέν, κάμεται κάθε λογίς τρόπους όπου να μήν κόβαιτε ο τζεμπχανές επητούτις βάλται σφήξιν χώρα και χωριά όπου να μας ξεκινίσετε ανθρώπους αρκετούς, ότι εδό δεν έμηναι κανένας έφηγαν πήσου. Τόρα άλην δουληάν δεν σας έμηναι μόνο αφτή η φροντήδα τον ανθρόπον και του τζεπχανέν. Εμης ξεκηνίσαμεν διαπατρατζήκη και μαι τη δίναμην του θεού άβριο τρίτη τοβαρούμεν κατά το παρόν νέο από κανένε μέρος δεν έχωμεν όπου να σας γράψω ταυταμένο στήλται μαζί με τα μολήβια και 600 κόλες χαρτί διαναδέσουμε φυσέκια στήλται μας κάμοσι μελάνι ξερί. Αθανάσις διάκος 821 Απρίλις 11 αλαμάνα Χάνι". |
|
Χειρόγραφη,
αυτόγραφη η
επιστολή του
Θανάση Διάκου
(Αρχείο
Εθνικής
Βιβλιοθήκης) |
|
Ο Ναός του Αγίου Δημητρίου - η Ζωραφική του Τέχνη και Παιδεία
|
Ο Άγιος
Δημήτριος σε τοιχογραφία στην Βορεινή πλευρά του Ναού |
|
|
|
Η κτητορική
επιγραφή της
Νότιας
πλευράς του
Ναού |
|
Ανηγέρθη και ανεστορίθη
ο θείος και
πάνσεπτος
ναός του Αγίου ενδώξου Μεγα/λου
Μάρτυρος
Δημητρίου του Μυροβλήτου
δια συνδρομής
τον προεστότον
αρχώντον
τον υπο
κάτωθεν γεγγραμμένων
και κτητόρων
τα νυν τα τ
διεξόδων τιν
κατά θεόν αγάπην και
δούλοι του
Αγίου εστιν
ούτοι νέη κτήτωρες ο
κυρ Χρίστος
Ιωάννης
ιερεύς και κυρ Αλεξανδρίς
τα Μυλονόπουλα
και
αυτάδελφοι κοπιόντας
και
σπουδάζοντας
με όλων το κοινόν
τ χώρας εις
ετέρας καλοπισμούς
και έστο
το μνημόσινον
αυτών εωνίος/
Αρχιερατεύοντος
του πανιερωτάτου
Μητροπολίτου
Νέον Πατρών κυ κυρ Νικηφώρου
επιτροπέβοντος
ο κυρ Ζογράφος
συν το υό Ιω... Γεωργάκης
και δύμο Παπαχριστόπουλος
ιερατεύοντος
Ιωακύμ
ιερομονάχου /ιω ιερεύς
Ιωάννης
ιερεύς μανουήλ
Κρίος. Ετελιόθι
το καλόν έργον έτει 1728
Νοεμβρίου 9 δια χηρός/δια κωνστανίν ιερέος και
Μιχαήλ
Αναγνώστου. |
Οι τρείς κτήτορες του Ναού, αδέλφια (τα Μυλωνόπουλα)
και η βορεινή κτητορική επιγραφή ανάμεσά τους
Ο Άγιος
Δημήτριος του Μαυρίλου, ο
εξαίσιος αυτός
μεταβυζαντινός
ναός, πρέπει να συντηρηθεί
και να
διασωθεί
Τα
παραπάνω
μνημεία, τα
κείμενα και τα
ονόματα στις
επιγραφές και
στις
αφιερωμένες
εικόνες της
εκκλησίας αλλά
και γενικώτερα
τα υπάρχοντα
τοπωνύμια και
παραδόσεις μας
οδηγούν να
κάνουμε την
παρακάτω
ιστορική
υπόθεση γιά
το Μαυρίλο
και την
μπαρούτη:
Τό
χωριό
προϋπήρχε του 18ου
αιώνα (1700).
Δεσπόζουσα
δραστηριότητα
ο Μύλος του χωριού.
Ο ιδιοκτήτης,
με επώνυμο το
επάγγελμά του, Μυλωνάς.
Μνημείο οι
δωρεές εικόνων
στην προυπάρχουσα
εκκλησία, της
Αγίας
Παρασκευής
(επιγραφή πάνω
στις εικόνες
"δωρεά Αλένδρου
Μυλωνά 1628 και 1662") .
Οι απόγονοί
του ο κυρ
Χρίστος, ο κυρ Αλεξανδρίς
και ο Ιωάννης
(τα τρία Μυλωνόπουλα)
προχωρούν και
κτίζουν νέα
εκκλησία τον
Άγιο Δημήτριο.
Το ένα από τα Μυλωνόπουλα,
ο Ιωάννης,
είναι ιερέας
με τον τίτλο
του Σακελάριου.
Το τίτλο αυτόν
τον έλαβε αφού
επισκέφτηκε
την Πόλη,το
Πατριαρχείο,
απ' όπου
ονομάστηκε και
διορίστηκε Σακελάριος
( Σακελλάριος-Από
το βυζαντινό
Εκκλησιαστικό
τίτλο
σακελάριος
<λατ. sacellarius> -ο βαλαντιοφύλακας,
θησαυροφύλακας).
Στην Πόλη τα Μυλωνόπουλα
απέκτησαν την
πολύτιμη
συνταγή της
μπαρούτης.
Γύρισαν με
φορτωμένα τα
μουλάρια τους
την πρώτη ύλη (κιρκιζιλές)
και στο μυαλό
τους καλά κρυμένη
την συνταγή
και την εικόνα
των μπαρουτόμυλων.
Ύστερα απ' αυτό,
τα Μυλωνόπουλα
με την πείρα
που διέθεταν
και τα
μυστικά της
υδροδυναμικής
κατασκεύασαν
μόνοι τους τον
πρώτο Μπαρουτόμυλο.
Η ανάπτυξη δεν
άργησε να
έρθει. Το Μαυρίλο
αναδεικνύεται
κέντρο της
βιοτεχνικής
αυτής δραστηριότητας,
μακριά από την
επιρροή των
Τούρκων. Οι
συναλλαγές γιά την
μπαρούτι
γινόταν με
χρήματα και
όχι με ξάϊα
όπως στο σιτάρι
και στο
καλαμπόκι
Με
τα χρήματα που
κέρδιζαν τα Μυλωνόπουλα
δεν έχτισαν
πύργους.
Έχτισαν την
Εκκλησία του
χωριού, τον
ΑΓΙΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ, έτει ΑΨΚΗ (1728),
έκτισαν επίσης
βρύσες, γεγφύρια
και
καλντερίμια.
Πλήρωναν τους
μαστόρους και
τους
αγιογράφους
και το όνομά
τους χαράκτηκε
στις κτητορικές
επιγραφές που
σώζονται
αυτούσιες μέσα
στην εκκλησία.
Πύργος γι'
αυτούς ήτανε η
πίστη τους.
Οι
Τούρκοι όμως
δεν άργησαν να
το μάθουν και
εκστρατεύουν
με σκοπό την
δήμευση των
πολυτίμων αυτών
εργαστηρίων
και την
εκμετάλλευση γιά
λογαριασμό
τους. Μπροστά
στον κίνδυνο
όλα να χαθούν
τα Μυλωνόπουλα
δωρίζουν την
περιουσία τους
στην Εκκλησία
του Αγίου
Δημητρίου. Τα
κτήματά τους
ονομάζονται
"Βακούφια" (βακούφιο =
δωρισμένο στην
εκκλησία γιά
να αποφευχθεί
η δήμευση) . Ο γυιός
του ιερέα
Ιωάννη, ο
Χρίστος
Σακελλάρης,
γίνεται και
αυτός ιερέας
και δάσκαλος
του χωριού, και
μας χαρίζει
την δέησή του
στην εικόνα
της Βαϊοφόρου
("δέησις
του δούλου του
Θεού Παπαχρήστου
Σακελλάρη 1792). Η
ενέργεια αυτή (δωρισμός
στην
εκκλησία)
έσωσε την βιοτεχνία
της μπαρούτης
και το χωριό. Οι
Τούρκοι ήλεγξαν
την παραγωγή
της μπαρούτης γιά
κάμποσο
διάστημα,
αλλά οι
ντόπιοι
μυλωνάδες σκοπίμως
απρόθυμοι
οδήγησαν την
παραγωγή σε
απαξίωση μέχρι
που οι Τούρκοι
έφυγαν
νομίζοντας ότι
εξάλειψαν τον
κίνδυνο. Στο τέλος
του αιώνα (1780) το
χωριό κατακλύθηκε
από νέους
κατοίκους
φερμένους
κυρίως από το
Σούλι, το
μαρτυρούν τα δισύλαβα
ονόματά τους.
Οι κάτοικοι
αυτοί
εδραιώθηκαν
γερά στο χωριό
και το
υπερασπίστηκαν
οπότε άνθησε
και πάλι η
δραστηριότητα
της μπαρούτης
εν όψει
μάλιστα και
του μεγάλου
Ελληνικού
ξεσηκωμού του 21.
Οι Τούρκοι δεν
ήταν εύκολο να
ξανάρθουν. Ο παπα -
Χρίστος
Σακελλάρης ζεί μέχρι
το 1820
δουλεύοντας
τον μύλο της
Εκκλησίας γιά
λογαριασμό της
(τον Βακούφικο
τον μύλο).
Ύστερα απ' την
Επανάσταση ο
μύλος αυτός
μετατράπηκε σε
αλευρόμυλο και
λειτούργησε
ανακαινιζόμενος
μέχρι το 1970.
Τελευταία
ανακαίνιση
έγινε το 1953 με
έξοδα της
Βασιλικής
Πρόνοιας από
τον
κατευθείαν
απόγονο των Μυλωνόπουλων
αρχιμάστορα
Δημήτριο
Σακελλάρη (Γιατσομήτρο),
παππού μου, που
με περισσό
μεράκι δούλεψε
τον μύλο και
στα τελευταία
χρόνια της
ζωής του (1968 -1970) και
μου δίδαξε τα
πρωτόγονα
μυστικά της
Υδροδυναμικής,
τα αυτοσχέδια
εκείνα
εργαλεία
εκκίνησης,
σταματημού
και ρύθμισης
στροφών του υδροστροβίλλου,
το πάτημα του μυλολιθαριού
στην
"χελιδόνα",
την ρύθμιση
του διακένου
αλέσεως των
σπόρων με τις
περίεργες
σφήνες και το
πελέκημα των
λιθαριών με το
"μαντζακόνι".
Ακολουθούσε η
συντήρηση του βαενιού,
το σιφώνι
και οι απολαΐστρες.
Σήμερα ο μύλος
αυτός είναι
σωριασμένος
μέσα στα βάτα
του Βακούφικου
κτήματος στην
είσοδο του
χωριού, στα
"Ισιώματα",
κινδυνεύει να
καταπατηθεί,
αλλά περιμένει
να αναδειχθεί
η ιστορία του.
Ο Βακούφικος ο μύλος σήμερα Το γεφύρι στην παλαιά είσοδο του χωριού
Τα κείμενα
είναι από το
Βιβλίο "Το
Εργαστήρι της
Φωτιάς" του
θείου μου
Χαρίλαου Μηχιώτη,ξαδέρφου
της μητέρας
μου,
γραμμένο γιά
το Μαυρίλο.
Τα διάφορα
συμπληρώματα ,
φωτογραφίες,
σχόλια και
ιστορικές
υποθέσεις,
δικά μου.
Δημήτριος
Σακελλάρης του
Μιλτιάδη και
της Βικτωρίας
Μαυρίλο 1962
e-mail d.sakellaris@tee.gr
Περισσότερες
φωτογραφίες
από το χωριό
<ΑΚΟΥΣΤΕ
ΤΟΝ ΗΧΟ ΤΗΣ
ΚΑΜΠΑΝΑΣ ΤΟΥ
ΑΗ ΔΗΜΗΤΡΗ